Επιφανειακή έρευνα στην περιοχή Χαλάσματα

Σε ευθεία απόσταση 750 μ. από το ακρωτήριο Πύργος, βορειοδυτικά του οικισμού Μέσα Βαθύ και στον δρόμο για την Παναγία του Θωμά, βρίσκονται τα ερείπια εγκατάστασης βοσκών και η έκταση ονομάζεται Χαλάσματα ( Εικ.1 ,  Εικ.2 ). Το 2019, κατά τις εργασίες μελέτης και αποτύπωσης, από κοινού με τον καθηγητή του ΕΜΠ Δ. Φιλιππίδη, των ολόλιθων καλυβών σε μια ευρεία περιοχή εκατέρωθεν του δρόμου εντοπίστηκαν βραχογραφίες και αρχαία οικοδομικά λείψανα, για την καταγραφή και τεκμηρίωση των οποίων ζητήθηκε η ένταξη της πλαγιάς στην αδειοδοτούμενη από το ΥΠ.ΠΟ.Α. περιοχή συστηματικών επιφανειακών ερευνών.

Την ομάδα της έρευνας αποτέλεσαν ο τοπογράφος Δ. Νιώτης και οι αρχαιολόγοι Σπ. Τριάντος, Σ. Γκινούδης και Κ. Μερκούρης. Η ηλεκτρονική καταγραφή των μνημείων έγινε με ειδικά σχεδιασμένο template στην εφαρμογή Evernote, με την υποστήριξη του μηχανικού Η/Υ Π. Δούλου. Τη φωτογραφική τεκμηρίωση RTI των βραχογραφιών επιμελήθηκε ο αρχαιολόγος Π. Τζοβάρας.

Η συστηματική έρευνα ξεκίνησε από περιφραγμένη ιδιοκτησία του Εκκλησιαστικού Φιλόπτωχου Ταμείου Αστυπάλαιας (ΕΦΤΑ), η οποία ενοικιάζεται ως βοσκότοπος. Στην περιοχή ορίστηκε τοπογραφικός κάνναβος τετραγώνων 50 X 50μ. για την ένταξη των επιφανειακών λειψάνων και πραγματοποιήθηκε φωτογραμμετρική αποτύπωση από αέρος ( Εικ.2 ). Πραγματοποιήθηκε εντατική περιόδευση σε έκταση περίπου 8.500 τ.μ., που περιέλαβε κυρίως τα τετράγωνα ΑΘ15, ΑΗ15 και ΑΗ14 και σε μικρότερη έκταση τα τετράγωνα ΑΖ14, ΑΖ15 και ΑΘ14.

Εντός αυτής αριθμήθηκαν και καταγράφηκαν 35 κατασκευές, στην πλειονότητά τους ισχυροί αναλημματικοί τοίχοι που δημιουργούν άνδηρα γης ή επίπεδα κράσπεδα βράχου που συχνά φέρουν βραχογραφίες. Δύο από τις κατασκευές αυτές ξεχωρίζουν ως προς τη μορφή και τη χρήση: η μεγάλη ελλειψοειδής κατασκευή Χ12, η οποία συγκροτεί έναν κεντρικό οικοδομικό χώρο στην ήπια πλαγιά του υψώματος ( Εικ.4 ) και ο κάθετος στον σύγχρονο δρόμο ογκολιθικός τοίχος Χ11, πιθανόν τμήμα διαχωριστικού περιβόλου ή αρχαίος συνοριακός τοίχος ( Εικ.5 ).

Με το σύστημα καταγραφής των βραχογραφιών ανά εικονιστική μονάδα και χωρική ενότητα και με τη λήψη εκτύπου από ειδική υγρή σιλικόνη καταγράφηκαν και φωτογραφήθηκαν σε ειδικά προγράμματα ( Εικ.16 ) οι περίπου 20 επίκρουστες παραστάσεις στους βράχους της περιοχής έρευνας, οι οποίες στην πλειονότητά τους συνδέονται με ανθρωπογενείς κατασκευές. Θέματα γνωστά από τη χερσόνησο Πύργος, όπως σπείρες και πλοία πολλών τύπων κυριαρχούν ( Εικ.6 ,  Εικ.7 ,  Εικ.8 ,  Εικ.9 ,   Εικ.10 ,  Εικ.11  ), όμως ταυτίστηκαν και νέα θέματα, όπως μηνοειδή ( Εικ.13 ), φαλλόσχημα ( Εικ.12 ), και μερικά αδιάγνωστα ( Εικ.14 ,  Εικ.15 ).

Από την περιοχή έρευνας περισυλλέχθηκαν ελάχιστα διαγνωστικά όστρακα κεραμικής (κυρίως προϊστορικών αλλά και ιστορικών και νεότερων χρόνων) και λίθινα εργαλεία (τριβεία, λεπίδες οψιανού). Απότμημα επιγραφής σε πολύ διαβρωμένο ασβεστόλιθο σώζει ακέραιο το γράμμα Α σε γραφή κλασικών χρόνων ( Εικ.17 ,  Εικ.18 ), ενισχύοντας την εικόνα πυκνών οικοδομικών λειψάνων της ιστορικής αρχαιότητας στην προς Ανατολάς της εφέτος ερευνημένης ζώνης των Χαλασμάτων.